Tips voor zelf composteren

Zelf composteren en milieubelasting

Het is niet bekend of zelf composteren beter is voor het milieu dan grootschalige compostering van groente-, fruit- en tuinafval (gft). Duidelijk is wel dat zelf composteren een milieuvriendelijke optie kan zijn, omdat het afval dan niet vervoerd en verwerkt hoeft te worden. Dit geldt echter alleen als je goed composteert en je de compost ook gebruikt; anders verandert een eventueel milieuvoordeel in een nadeel.

Goede bodemverbeteraar

Zelf composteren spaart energie. Je verwerkt ter plekke het organische afval uit je huishouden: de kringloop blijft klein. Bovendien levert het een nuttig eindproduct op. Compost is humusrijk en daarom bruikbaar als bodemverbeteraar voor je tuin.

Verkeerd composteren veroorzaakt broeikasgas

Maar composteren is een rottingsproces: bacteriën, schimmels en andere bodemorganismen zetten groente-, fruit- en tuinafval om in compost met behulp van zuurstof. Bij verkeerd composteren, vindt het rottingsproces plaats zonder zuurstof (anaëroob), waardoor methaan of lachgas ontstaan. Beide zijn schadelijke broeikasgassen.

Kiezen uit compostsystemen

Ga je zelf composteren, dan kun je kiezen uit verschillende systemen. Welke jij kiest, hangt vooral af van de grootte van je tuin, de hoeveelheid te composteren afval en de verhouding tussen tuin- en keukenafval. Als je geen tuinafval hebt, is een gesloten systeem het meest geschikt; dit kan ook op het balkon of in de keuken staan.

Composthoop en open compostbak

Voor een composthoop zijn enkele vierkante meters buitenruimte nodig. Een vrij liggende hoop moet bij de opzet minimaal 1,5 meter hoog, breed en lang zijn. De composthoop zal later inzakken door het composteringsproces. De composthoop kan los op de grond gelegd worden, of in een bak van hout, gaas, takken of wilgentenen. Maar je kunt de bodem beter afdekken met bijvoorbeeld tegels; als je de composthoop dan afgraaft, is duidelijk waar de bodem begint.

Compostvat voor in de tuin

In tuinen met weinig ruimte zijn gesloten houten of plastic compostvaten geschikter. Deze kun je in de meeste tuincentra kopen.

Compostvat voor keuken of balkon

In de keuken, op je balkon of een binnenplaatsje kun je ook keukenafval composteren. Daarvoor bestaan verschillende kleinere systemen, zoals de composteertrommel en de wormenbak.

Zo maak je de ideale composthoop

Besteed de nodige aandacht aan de composthoop of het -vat. Dan voorkom je dat er broeikasgassen ontstaan.

• Zorg voor goede doorluchting. Zorg voor voldoende lucht in de hele composthoop. Dat doe je door ongeveer elke zes weken de composthoop geheel ondersteboven te keren ('omzetten'). Dat versnelt het composteerproces. In een halfopen of gesloten compostvat kun je organisch afval niet omzetten. In zo'n systeem is een gevarieerde gft-samenstelling extra belangrijk.
• Zorg voor variatie. Een composthoop moet zo gevarieerd mogelijk zijn: vochtig en droog materiaal, slap en stevig, grof en fijn, koolstofrijk (zaagsel, snoeihout, stro, boombladeren) en stikstofrijk (gras, mest, tuinafval). Heb je veel tuinafval, leg dit dan niet in één keer, maar in porties op de composthoop.
• Zorg voor voldoende vochtigheid. De composthoop mag niet te nat of te droog worden. Af en toe een beetje water is prima, maar bij te veel regen spoelen de voedingsstoffen uit, of kan een tekort aan lucht ontstaan in de composthoop. Plaats de composthoop dus niet onder een afdak, en ook niet in een open veld. Onder een boom, half beschut tegen zon en regen, is een goede plek.

Wel of niet op de composthoop?

Niet alles wat in de gft-bak mag, kan ook op de composthoop. Dit komt doordat de omstandigheden in de composthoop anders zijn dan die in een professionele composteerinrichting. De vochtigheid en de temperatuur zijn lager. Een vuistregel is: hoe opener het systeem, hoe minder er in mag. 

Wormenbak

Heb je een wormenbak of wormenhotel? Dan kun je beter uitgaan van de wel/niet lijst voor wormenhotels

Daarom niet (of beperkt)

In bovenstaande tabel betekent 'beperkt': niet vaker dan eens per week een portie toevoegen. Waarom mogen restanten wel of juist niet op de composthoop?

Etensresten

Gekookte etensresten zijn vaak zout en vet. Daardoor composteren ze moeilijk. Bovendien trekken ze muizen en ratten aan. Ook jus, vet (vloeibaar) en plantaardige olie trekken ongedierte aan en composteren slecht. (Oud) brood is te droog en gaat schimmelen. Deze schimmels remmen het composteringsproces.

Schillen van niet-biologische aardappelen en niet-biologische citrusvruchten bevatten vaak chemische middelen (kiemremmers of bestrijdingsmiddelen). Hetzelfde geldt voor snijbloemen uit de handel. Deze middelen kunnen schadelijk zijn voor organismen in de composthoop en zo het composteringsproces belemmeren.

Kattenbakkorrels en poep

Kattenbakkorrels mogen niet op de composthoop, omdat ze vaak uit gebakken klei of mineralen bestaan en die composteren niet. Ook kan de poep in de korrels gevaarlijke ziekteverwekkers bevatten (toxoplasmose).

Poep en urine bevorderen het composteringsproces. Maar om hygiënische redenen mogen alleen uitwerpselen van planteneters op de composthoop, zoals oud stro of zaagsel uit het caviahok. Gooi er geen uitwerpselen op van vleeseters (hond of kat).

Bladeren, zaagsel en as

Voeg grasmaaisel en bladeren van kastanje, es, esdoorn, vlier, els, linde, wilg en magnolia alleen in kleine hoeveelheden toe. Dat geldt ook voor stro, zaagsel en houtas. Omdat dit zo droog is, moet je er niet te veel van in het compostvat gooien en het goed mengen met ander materiaal.

Onkruid en zieke planten

Onkruiden die zaden hebben of via hun wortels uitlopen, zijn ook niet welkom in het compostvat. En gooi zieke planten liever in de gft-bak. Gft-afval wordt op hoge temperatuur gecomposteerd en doodt de meeste ziektekiemen. 

Sommige planten(resten) mogen niet op de composthoop en ook niet in de gft-bak. Ondanks de hoge temperatuur bij het composteren van gft-afval kan de plaag dan namelijk toch nog verspreiden. De buxusstruik met buxusmot of Japanse Duizendknoop moeten in het restafval of mag je in een gesloten zak naar de milieustraat brengen. Plantenresten met de schimmel Phytophthora (o.a. aardappelziekte) mag je alleen afdanken via het restafval. Lever deze plantenresten ook niet in bij de milieustraat omdat dan niet zeker is dat de schimmel onschadelijk wordt gemaakt.

Koffiepads en theezakjes

Koffiepads en theezakjes horen in de gft-bak, maar mogen niet op de eigen composthoop. De zakjes en pads kunnen namelijk composteerbare plastics bevatten. Een professionele composteerinstallatie kan deze plastics goed verwerken, maar de temperatuur op de eigen composthoop wisselt sterk en is vaak te laag voor een goede compostering van het afbreekbaar plastic.